Ręka w górę, komu ekskluzywne malarstwo abstrakcyjne kojarzy się z całkowicie niezrozumiałymi kolorowymi ciapkami na płótnie, które równie dobrze mogły wyjść spod ruchliwych rąk dwulatka? Zgłosili się wszyscy, prawda? Tymczasem wbrew pozorom, sztuka abstrakcyjna rządzi się nie mniej konkretnymi regułami, co malarstwo pejzażowe czy portretowe. A odróżnienie naprawdę dobrej abstrakcji od tej nie całkiem udanej nie jest wcale domeną krytyków sztuki. Decydując się na zawieszenie w domu obrazu nowoczesnego, nie musisz wybierać w ciemno - zadbaj, by na Twoją ścianę trafiła dekoracja, która faktycznie na to zasługuje!
Wbrew pozorom każdy (nawet osoby bez wieloletniego wykształcenia artystycznego!) potrafi całkiem dobrze poradzić sobie z oceną dzieł sztuki. Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że sztuka abstrakcyjna to jeden wielki chaos, w którym arcydzieła mieszają się z efektami przypadkowych plaśnięć farbą autorstwa szympansa. W takim świecie zdecydowanie można poczuć się zdezorientowanym. Jednak warto zaufać instynktowi. W 2011 roku opublikowane zostało badanie dwójki bostońskich psychologów, Angeliny Haley-Dolan i Ellen Winner. Studentom psychologii oraz historii sztuki pokazywano obok siebie obrazy uznanych abstrakcjonistów oraz amatorskich malarzy (w tym dzieci czy zwierząt). Badani zostali między innymi poproszeni, by ocenić, na ile profesjonalnie namalowane były pokazywane im anonimowe obrazy. Studenci nie mieli z tym zadaniem większych problemów - zarówno przyszli psychologowie, jak i przyszli historycy sztuki w ponad połowie przypadków jako lepszy wybierali obraz namalowany przez zawodowego malarza. Ich argumentacja była bardzo różna: od próby oceny kolorystyki i struktury obrazu, po krótkie stwierdzenie, że „ten jest ładniejszy”. Wygląda na to, że bez względu na naszą fachową wiedzę plastyczną, potrafimy zobaczyć różnicę między obrazem prawdziwego artysty a małego dziecka. Tylko nie zawsze potrafimy zdać sobie z tego sprawę.
Wiemy już, że prawdziwe malarstwo abstrakcyjne czymś się wyróżnia. Pytanie brzmi: czym? Przeglądając katalog lub spacerując po galerii sztuki na pierwszy rzut oka zauważymy, że obrazy abstrakcyjne nie tworzą szczególnie jednolitej grupy. Trafiają do niej niezwykle minimalistyczne, czarno-białe desenie, rozbuchane prace figuratywne, ekspresjonistyczne płótna Pollocka i bardzo rygorystycznie budowane obrazy mistrzów konstruktywizmu. Łączy je odrzucenie jednoznacznego przedmiotu. Malarstwo tradycyjne przyzwyczaiło nas, że główny temat obrazu jest łatwy do uchwycenia. Bez większego skupienia odróżnisz pejzaż marynistyczny od portretu. Tymczasem abstrakcyjne obrazy są mniej oczywiste i określone, choć niekoniecznie mniej intuicyjne. Może nie uda Ci się wyłapać konkretnego tematu w geometrycznej abstrakcji, ale jeśli została ona w przemyślany sposób namalowana, na pewno wzbudzi w Tobie bardzo wyraziste odczucia.
Najważniejsze w obrazie abstrakcyjnym jest wywoływane przez niego wrażenie. Malarze, tworząc abstrakcje, dokonują prawdziwych cudów w dopracowywaniu perspektywy, palety kolorów, kompozycji czy tekstury. Często jest to proces o wiele bardziej złożony niż w przypadku malarstwa tradycyjnego - nie da się pójść na łatwiznę i postawić na bardzo emocjonalną tematykę, która przyciągnie uwagę i ukryje niedociągnięcia formalne. Dobrze skomponowane abstrakcje są spójne pod każdym względem. Wytrenowane oko zauważy to od razu, ale nawet nie znając się na malarstwie można łatwo zwrócić uwagę, jak swobodnie spojrzenie płynie po pozornie bezsensownej kompozycji geometrycznych figur u Kazimierza Malewicza. Ta pedantyczność formalna ma zresztą bardzo prostą przyczynę: malarstwo abstrakcyjne nie jest pozbawione tematyki, jego tematyka jest po prostu mniej oczywista. Artysta, tworząc obraz w tym nurcie, także chce za jego pomocą coś przekazać przyszłym oglądającym, wywołać w nich konkretne uczucia, skłonić do zastanowienia nad określonym problemem, przywołać takie, a nie inne skojarzenia. Oczywiście każdy widz będzie reagował nieco inaczej, ale różnica pozostaje bez zmian: tam, gdzie zwykły obraz abstrakcyjny jest tylko zbiorem kolorowych plam, prawdziwa sztuka jest przemyślaną, bogatą w przesłanie kreacją artystyczną.
Może kusiło Cię kiedyś, by samemu namalować sobie abstrakcje - przynajmniej na pewno będzie pasowało do sofy. Oczywiście, to jest jakieś rozwiązanie. Zastanów się jednak, czy faktycznie aż tak ważne jest posiadanie absolutnie przeciętnego kawałka kolorowego płótna, nawet idealnie pasującego do koloru mebli? Zwłaszcza, jeśli alternatywą jest prawdziwe dzieło sztuki, o unikalnym charakterze, emocjonalne, skłaniające do refleksji i budzące wrażliwość artystyczną. I to niewiele większym kosztem, jeśli wybierzesz wysokiej jakości wydruk na płótnie w oparciu o oryginalny autorski projekt.
